Hoe geef ik leiding? Met liefde en discipline!
Voor wie houdt van zijn vak en daarbij ook nog eens een gezonde dosis plezier ervaart bij het werk was het besluit om te stoppen met fulltime werken best wel ingewikkeld. Nochtans heb ik besloten ‘gewoon’ met pensioen te gaan. Uiteraard leidde mijn besluit te stoppen tot een terugblik. 45 jaar geleden ben ik begonnen als onderwijzer op een kleine dorpsschool. Volgde de route die velen volgden: van onderwijzer tot directeur tot adviseur tot bestuurder. Tussendoor tien jaar gewerkt als zelfstandig ondernemer. En ik heb het altijd met veel plezier gedaan. Natuurlijk waren er ook dips en periodes van minder arbeidsvreugde. En dat vroeg om nieuwe oriëntaties, nieuwe keuzes.
Terugkijkend valt er veel te verhalen. Ik zal me beperken tot een paar gedachten – een rode lijn die ik altijd volgde, waaruit ik mijn motivatie en energie haalde. |
Kernwoorden in mijn (werkzame) leven zijn ‘liefde’ en ‘discipline’.
Liefde voor het vak, liefde voor kinderen, liefde voor mijn collega’s. Ik heb altijd met veel toewijding mijn werk verricht. De slogan ‘To teach is to touch a heart’ heeft me geraakt en getypeerd. Ik heb geprobeerd het hart van kinderen, het hart van de mensen met wie ik werkte, te raken. Zonder liefde geen relatie. Ik heb mijn werk doorgaans niet als een beroep ervaren, maar als roeping.
Maar liefde kent grenzen. Liefde geeft niet altijd alles omdat het kan. Niet omdat het moet, maar omdat het kan, zegt een populaire reclame. Liefde beperkt ook als het moet. Kinderen moeten leren dat ze niet a la minute krijgen wat ze willen hebben. En een leraar creëert bewust die weerstand, zoals een trainer in de sport. Kinderen ontwikkelen een ruggengraat door het leren omgaan met teleurstellingen, tegenspoed, verdriet. Ze moeten letterlijk en figuurlijk leren tegen de wind in te fietsen. Zonder direct ontmoedigd te raken. Zonder het bijltje erbij neer te gooien.
En dat brengt me bij mijn tweede kernwoord: discipline! Discipline leert je door te zetten. Na het vallen steeds weer opstaan. Eindeloos herhalen, omdat je resultaat wilt behalen. Kijk naar topsporters: hoeveel training is er niet nodig om de top te bereiken! Of een concertpianist die dagelijks 6 uur oefent om een ingewikkeld stuk foutloos te kunnen spelen voor publiek. Discipline is doen wat je moet doen ook als je er geen zin in hebt. Daarom is automatisering zo belangrijk in het onderwijs: trainen, oefenen, herhalen. Dan doe je de dingen zonder dat het steeds weer energie kost. Daar hoort ook kennisverwerving bij. Van de filosoof Fernando Savater heb ik geleerd dat kennis geen macht is, maar vrijheid: als je veel weet kun je je makkelijker bewegen door deze wereld.
Vanuit deze gedachten kan ik me niet echt vinden in de stroming die stelt dat de leraar slechts een coach is die leerlingen ondersteunt bij het zelfontdekkend leren. Kinderen weten immers niet wat ze niet weten. Ik sta in de traditie van de hoogleraar orthopedagogiek Wim ter Horst die stelt dat de leraar – naast een heleboel andere rollen – een gids is voor zijn leerlingen. De leraar als rolmodel en identificatiefiguur. Daar geloof ik in!
Kinderen moeten worden ingeleid en ingewijd in de geheimen van het leven. Een gids leidt. Hij neemt het kind mee op weg en geeft betekenis aan de dingen. Hij laat zien welke symbolen en rituelen van betekenis kunnen zijn voor de toekomst. Een gids begeleidt het kind van bewustzijn naar zelfbewustzijn. Hij corrigeert waar nodig. En leert het kind eerst zelf te begrijpen alvorens begrepen te worden. Op enig moment kan het kind zelf verder. De gids laat langzaam los. Houdt zijn pas in als het kind zelf verder loopt. Opvoeden is jezelf overbodig maken!
Zonder discipline was het mij niet gelukt te komen waar ik nu ben. Ik weet wat tegenslag is. Wat pijn en verdriet is. Wat teleurstelling is. Nochtans heb ik volgehouden en ben ik steeds weer opnieuw begonnen. En daar ben ik dankbaar voor.
Ik geloof in de trits gehoorzaamheid, routine, (zelf)discipline. Dat leidt uiteindelijk naar vrijheid! en die gun ik iedereen!
Afscheidstoespraak Archipel Zutphen, augustus 2023
Liefde voor het vak, liefde voor kinderen, liefde voor mijn collega’s. Ik heb altijd met veel toewijding mijn werk verricht. De slogan ‘To teach is to touch a heart’ heeft me geraakt en getypeerd. Ik heb geprobeerd het hart van kinderen, het hart van de mensen met wie ik werkte, te raken. Zonder liefde geen relatie. Ik heb mijn werk doorgaans niet als een beroep ervaren, maar als roeping.
Maar liefde kent grenzen. Liefde geeft niet altijd alles omdat het kan. Niet omdat het moet, maar omdat het kan, zegt een populaire reclame. Liefde beperkt ook als het moet. Kinderen moeten leren dat ze niet a la minute krijgen wat ze willen hebben. En een leraar creëert bewust die weerstand, zoals een trainer in de sport. Kinderen ontwikkelen een ruggengraat door het leren omgaan met teleurstellingen, tegenspoed, verdriet. Ze moeten letterlijk en figuurlijk leren tegen de wind in te fietsen. Zonder direct ontmoedigd te raken. Zonder het bijltje erbij neer te gooien.
En dat brengt me bij mijn tweede kernwoord: discipline! Discipline leert je door te zetten. Na het vallen steeds weer opstaan. Eindeloos herhalen, omdat je resultaat wilt behalen. Kijk naar topsporters: hoeveel training is er niet nodig om de top te bereiken! Of een concertpianist die dagelijks 6 uur oefent om een ingewikkeld stuk foutloos te kunnen spelen voor publiek. Discipline is doen wat je moet doen ook als je er geen zin in hebt. Daarom is automatisering zo belangrijk in het onderwijs: trainen, oefenen, herhalen. Dan doe je de dingen zonder dat het steeds weer energie kost. Daar hoort ook kennisverwerving bij. Van de filosoof Fernando Savater heb ik geleerd dat kennis geen macht is, maar vrijheid: als je veel weet kun je je makkelijker bewegen door deze wereld.
Vanuit deze gedachten kan ik me niet echt vinden in de stroming die stelt dat de leraar slechts een coach is die leerlingen ondersteunt bij het zelfontdekkend leren. Kinderen weten immers niet wat ze niet weten. Ik sta in de traditie van de hoogleraar orthopedagogiek Wim ter Horst die stelt dat de leraar – naast een heleboel andere rollen – een gids is voor zijn leerlingen. De leraar als rolmodel en identificatiefiguur. Daar geloof ik in!
Kinderen moeten worden ingeleid en ingewijd in de geheimen van het leven. Een gids leidt. Hij neemt het kind mee op weg en geeft betekenis aan de dingen. Hij laat zien welke symbolen en rituelen van betekenis kunnen zijn voor de toekomst. Een gids begeleidt het kind van bewustzijn naar zelfbewustzijn. Hij corrigeert waar nodig. En leert het kind eerst zelf te begrijpen alvorens begrepen te worden. Op enig moment kan het kind zelf verder. De gids laat langzaam los. Houdt zijn pas in als het kind zelf verder loopt. Opvoeden is jezelf overbodig maken!
Zonder discipline was het mij niet gelukt te komen waar ik nu ben. Ik weet wat tegenslag is. Wat pijn en verdriet is. Wat teleurstelling is. Nochtans heb ik volgehouden en ben ik steeds weer opnieuw begonnen. En daar ben ik dankbaar voor.
Ik geloof in de trits gehoorzaamheid, routine, (zelf)discipline. Dat leidt uiteindelijk naar vrijheid! en die gun ik iedereen!
Afscheidstoespraak Archipel Zutphen, augustus 2023